جنگ سوم افغان
انگلیس (۱۹۱۹)
در جنگ های اول و دوم میان افغانستان و انگلستان سربازان
انگلیس با گذشتن از مرز و اشغال قسمت هایی از افغانستان جنگ را آغاز کردند اما در
جنگ سوم میان افغان و انگلیس، نیرو های مسلح افغانستان با گذشتن از مرز بر هند
برتانوی حمله ور شدند و قسمت هایی از هند تحت تسلط انگلستان را که توسط خط دیورند از افغانستان جدا شده بود، تصرف کردند. لشکر اول در کنر برای حمله به چترال و لشکر دوم
در جلال آباد برای حمله به خیبر آمادگی گرفتند.
نیرو های قوی تر تحت فرمان نادر خان در خوست، نیرو های قندهار، و نیرو های
مستقر در کابل نیز برای حمله به هند برتانوی آمادگی گرفتند.
در سوم ماه می نیرو های افغان با عبور از مرز، شهر ستراتیژیک
باغ را در ارتفاعات لندی کوتل تصرف کردند. این شهر منبع آبرسانی به لندی کوتل
بود. شینواری ها و مهمند ها منسجم شده و
به سپاه امان الله پیوستند. نیرو های تازه
رسیدۀ کمکی انگلیسی با محافظان مرزی یکجا تحت فرمان کراکر بر مواضع افغان ها حمله
ور شدند اما موفقیت چندانی بدست نیاوردند.
در پشاور فرمان امان الله خان پخش شد که در آن حکم جهاد در
برابر انگلیس ها و خبر قیام های هندوستان و فعالیت های نظامی آلمان مندرج
بود. قسمتی از نیرو های انگلیسی درگیر
خاموش ساختن قیام پشاور شدند. نیرو های
افغان هم چنان قادر به تصرف کمپ مرزی انگلیس و خردخیبر شدند. نیرو های کمکی بیشتر و ژنرالان انگلیس برای
مقابله با افغان ها از راه رسیدند و قادر شدند قسمت هایی از سرزمین های تصرف شده
را دوباره به دست آورند.
در چنین احوال قبایل آفریدی با پیروی از فرمان جهاد به پا
خاستند و نیرو های خیبری تحت فرمان انگلیس ترک وظیفه کرده و با جنگجویان ضد
انگلیسی پیوستند. انگلیس ها که در جنگ های
زمینی دچار مشکلات فراوان شده بودند با توصل به نیروی هوایی خود شهر جلال آباد و
کابل را بمباردمان کردند.
 |
| هواپیمای جنگی BE2C انگلیسی در جنگ سوم افغان انگلیس |
نیرو های تحت فرمان نادر خان از مرکز خوست به را افتادند و
برای قطع رابطۀ انگلیس ها با پاره چنار و برقراری ارتباط با آفریدی ها سپینوام را
تصرف کرده و متعاقب آن به تال حمله کردند.
فشار وارد شده بر تال و تصرف قسمت هایی از آن باعث شد انگلیس ها از برنامۀ
حملۀ خود بر جلال آباد منصرف شوند. نیرو
های کمکی به تال فرستاده شد و نادر خان از قسمت های تصرف شده عقب نشینی کرد.
نیرو های انگلیسی و نیرو های وفاداران شان زیر فشار حملات
افغان ها توچی و وانه را تخلیه کردند.
انگلیس ها با وجودی که میدانستند این تخلیه باعث به پا خاستن اقوام اطراف
خواهد شد چاره ای جز عقب نشینی نداشتند.
نیرو های وانه تحت قیادت رسل، به مغول کوت در چهل مایلی وانه و سپس به نسبت کمبود مواد خوراکی از آنجا به میر علی خیل عقب نشستند. در جریان جنگ ها مذاکرات در مورد یک متارکه
جاری بود.
نیرو های افغان متمرکز در کنر بر چترال حمله ور شدند و با
مقاومت نیرو های تحت فرمان انگلیس مواجه شدند.
افغان ها قسمتی از چترال را تصرف کردند در عین وقت قسمتی از نیرو های
انگلیس با عبور مرز دهکدۀ بیرکوت را تصرف کردند.
افغانستان و بخش مرزی شمال غرب هند برتانوی قسمت عمدۀ منابع امپریالیزم بریتانیا را به خود اختصاص داده بود و جلب توجه زیاد کرده بود. انگلیس ها هرگز قادر نشدند این مناطق را به شکل مستعمره زیر تسلط خود درآورند یا حتی در این مناطق به کمک نیرو های نظامی آرامش نسبی قایم سازند. آثار متعددی در بیان درگیری های انگلیس در افغانستان به شکل کتاب، مقاله، خبر، مضمون مجله، نقاشی، داستان های مبنی بر حماسه و شجاعت، و شعر، به خصوص آثار رودیارد کپلنگ مورد توجه عام و خاص قرار گرفت. رودیارد کپلنگ شعر مشهور خود زیر عنوان "سرباز جوان برتانیایی" را با این ابیات به پایان رسانیده:
When you're wounded and left on Afghanistan's plains, چو زخمی رها شدی در دشت های افغانستان
And the women come out to cut up what remains, و زنان برون شدند که پارچه کنند آنچه را باقی مانده
Jest roll to your rifle and blow out your brains فقط بالای تفنگ خود بغلت و مغز خود را پاشان کن
An' go to your Gawd like a soldier. و برو نزد خدایت مانند یک سرباز
Go, go, go like a soldier, برو، برو، برو مانند یک سرباز
Go, go, go like a soldier, برو، برو، برو مانند یک سرباز
Go, go, go like a soldier, برو، برو، برو مانند یک سرباز
So-oldier of the Queen! سربازِ ملکه
انگلیس ها در اثر حملۀ افغان ها و تصرف قسمت های از سرزمین
های تحت ادارۀ شان، سخت هراس داشتند که ادامۀ این حملات ممکن باعث شورش همگانی اقوام
آفریدی و مهمند شود و انگلیس ها را درگیر یک جنگ طولانی و کمرشکن سازد. فعالیت ها جهت رسیدن به یک متارکه شدت یافت و جلسه ای که در راولپندی میان نمایندگان امان الله و انگلیس صورت گرفت. با وجود پافشاری انگلیس ها و مخالفت شان با
قبولی برخی از مواد درخواست شده از جانب نمایندگان افغان، موافقتنامه ای به امضا
رسید و در آن نگاشته شد که "افغانستان یک کشور آزاد و مستقل در امور داخلی و خارجی است". روز امضای این معاهده از جانب افغان ها سالیانه
به حیث روز استرداد استقلال افغانستان جشن گرفته میشود.
با وجود توقف تمام فعالیت های نظامی افغان ها برضد هند
برتانوی، پیروزی افغان ها در جنگ سوم افغان انگلیس و استرداد استقلال افغانستان
برای انگلیس ها تبدیل به درد سر بزرگی شد. اقوام ساکن جنوب خط دیورند با شور تازه ای حملات
خود را بر پایگاه های انگلیسی ادامه دادند و کاروان های انگلیسی را مورد هجوم قرار
دادند. از جانب دیگر پس از سال ها ادارۀ
امور خارجی افغانستان توسط انگلیس و گزارش روابط خارجی افغانستان به انگلیس ها،
بالاخره افغانستان اولین بار افغانستان به حیث یک کشور مستقل برای بهبود روابط با روسیه
وارد مذاکره شد.
