محمد داوود خان (۱۹۷۳ تا ۱۹۷۸)
در یک کودتای بدون خونریزی محمد داوود خان فرزند محمد عزیز خان برادر اندر بزرگ نادر شاه، پسر کاکای خود محمد ظاهرشاه را خلع قدرت نمود. محمد داوود نظام جمهوری را بنا نهاد و خود را اولین رییس جمهور افغانستان خواند. محمد داوود پیش از کودتا مدت ده سال به عنوان نخست وزیر ایفای وظیفه نموده و در زمان نخست وزیری و ریاست جمهوری خود اصلاحات اجتماعی و آموزشی بسیار را بنیان گذاشت.
داوود به یک سیستم تدریسی قوی به حیث اساس برای ترقی باورمند بود و در زمان قدرت او پروژه های بسیار آبادانی براه افتاد. تلویزیون دولتی افغانستان در زمان او تاسیس شد. ماستر پلان انکشافی توسط انجینیران ماهر اروپایی طرح و قدم های عملی در جهت پیاده کردن آن برداشته شد. اختیاری بودن حجاب و شاغل شدن زنان خارج از خانه که در زمان ظاهر شاه آغاز شده بود قوت بیشتر گرفت. دختران بیشتر از سراسر افغانستان در دانشگاه کابل برای فراگیری تحصیلات عالی شامل شدند.
محمد داوود در ابتداء با شوروی و با حزب دیموکراتیک خلق افغانستان روابط نزدیک داشت. وی شماری از کدر های حزب دیموکراتیک افغانستان را در پست های کلیدی حکومت گماشت. تحت فشار حزب دیموکراتیک خلق افغانستان و برای بدست آوردن پشتیبانی بیشتر پشتون های افغانستان، داوود در مورد خط دیورند سیاست الحاق‌گرایی را برای ایجاد یک پشتونستان قوی به اشتراک پشتون های دو طرف خط دیورند روی دست گرفت و با تربیه و فرستادن جوانان پشتون و بلوچ به پاکستان جنگ غیر مستقیمی را در پاکستان به راه انداخت که باعث تیرگی بیشتر روابط افغانستان و پاکستان شد.
نزدیکی داوود با شوروی و افراد چپی باعث انسجام اسلام‌گرایان شد. پاکستان در برابر سیاست های الحاق‌گرایی داوود پشتیبانی خود را از اسلام‌گرایان در افغانستان قوت بخشید و سازمان استخباراتی پاکستان جنگ غیر مستقیم خود را در برابر داوود در افغانستان به راه انداخت. این گروه با پشتیبانی پاکستان و با اشتراک افرادی چون گلبدین حکمتیار، جلال الدین حقانی، احمد شاه مسعود، و دیگران در دوران حکومت داوود برای بدست آوردن قدرت کودتایی را سازمان داد که ناکام شد. پس از تجاوز شوروی به افغانستان، رهبران اسلام‌گرایان در پاکستان به تنظیم های جداگانۀ جهادی از جمله حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار و جمعیت اسلامی به رهبری برهان الدین ربانی تقسیم شدند.
داوود با هراس از وابستگی افغانستان به شوروی در سال های اخیر قدرت خود از شوروی و افراد چپی فاصله گرفت و قدم های عملی در راه مقابله با ایشان برداشت. داوود سیاست خارجی تازه ای را روی دست گرفت و کمک ایران و امریکا روابط افغانستان با پاکستان اندکی بهبود یافت. نزدیکی افغانستان با پاکستان و غرب باعث ایجاد هراس در مقامات رهبری شوروی شد.
داوود در یک سفر رسمی به مسکو رفت و خواهان دیدار خصوصی با رهبر شوروی لیونید برژنف شد. وی در این دیدار در مورد اقدامات شوروی در افغانستان به خصوص در مورد تلاش های شوروی برای ایجاد اتحاد میان دو شاخۀ خلق و پرچم در حزب دیموکراتیک خلق افغانستان صحبت کرد. برژنف در مورد اهمیت بیطرفی افغانستان برای شوروی و برای بقای صلح در آسیا صحبت کرد و نگرانی شدید خود را از وجود کارشناسان کشور های ناتو در صفحات شمال افغانستان ابراز داشت. داوود به صراحت پاسخ داد که افغانستان یک کشور آزاد است و آزاد باقی خواهد ماند و شوروی به هیچ صورت حق مداخله و تعیین چگونگی روابط خارجی افغانستان را ندارد.
پس از بازگشت به کابل تلاش های داوود برای فاصله گرفتن از چپی ها و شوروی شدت گرفت و در این جریان رهبر برجستۀ پرچمی ها میر اکبر خیبر به قتل رسید. تشییع جنازۀ میر اکبر خیبر باعث نزدیکی بیشتر دو جناح خلق و پرچم شد. گردهمایی بزرگ و بیانات رهبران این دو گروه در مراسم تشییع جنازه باعث تشویش مقامات دولتی شد. حکم دستگیری تعدادی از رهبران گروه خلق و پرچم صادر شد. نور محمد ترکی زندانی شد اما حفیظ الله امین در خانه اش تحت مراقبت گرفته شد. سرانجام در هفتم ثور امین از خانۀ خود با سازماندهی کودتا قادر به براندازی حکومت داوود شد.
داوود و بیشتر اعضای خانواده اش توسط اعضای حزب دیموکراتیک خلق افغانستان در ارگ ریاست جمهوری به قتل رسیدند. پس از سالیان دراز در دوران حکومت حامد کرزی، بقایای او و اعضای خانواده اش از دو گور دستجمعی از پلچرخی در ناحیۀ دوازدهم کابل بدست آمده و شناسایی شدند. گزارش های نخستین حاوی موجودیت شانزده جسد در یک قبر و دوازده جسد در قبر دیگر بود. جسد داوود از روی قالب دندان و قرآن طلایی ای که به او از جانب شاه عربستان سعودی تحفه داده شده بود، شناسایی شده و طی مراسم رسمی بر فراز تپه ای در جنوب غرب کابل در کنار اعضای خانواده اش به خاک سپرده شد.
