۱۳۹۵/۰۶/۱۵

ساسانیان، کوشانی‌ساسانیان، هفتالیان، کابل شاهان
(صدۀ سوم تا نیمه صدۀ هشتم)


در صدۀ سوم هنگامی که روم و چین دچار مشکلات شدید بودند، اردشیر یکم در سال 226  با براندازی امپراطوی اشکانیان، حکمرانی سلسلۀ ساسانیان را بنیان گذاشت.  تسلط ساسانیان بر قسمت بزرگی از را ه ابریشم کوشانیان را در مخاطره قرار داد.  تا سال 241 اردشیر قادر شد نخست سرزمین باختر و سپس باقی قسمت های افغانستان را از کوشانیان تصرف کند و ایشان را تا هند عقب براند.

ساسانیان خود ها را اخلاف کوشانیان میخواندند و در جریان چند دهه قادر شدند سرزمین های زیادی را تحت تسلط خود درآورند و امپراطوری بزرگی را بینان نهند.  با ازبین رفتن امپراطوری بزرگ کوشانیان، در جریان صدۀ چهارم ، در قسمت های کوچکی از افغانستان حکمرانان کوشانی حکمرانی داشتند که ایشان را بنام هندو کوشانیان، کوشانی ساسانیان، یا کوشان شاهان میشناسند.  

در صدۀ پنجم مهاجرت دستجمعی قوم ترکتبار هفتالیان، که بنام هون ها یا هون های سفید نیز شناخته میشوند، از آسیای میانه به سمت جنوب وارد سرزمین های ساسانیان شدند و پادشاهی هفتالیان را بنا نهادند.  ساسانیان ابتداء در حملات شان بر خلاف هفتالیان شکست های بزرگی را متحمل شدند تا آنکه در صدۀ ششم با هم‌پیمانی با خانات ترک آسیای میانه قادر به شکست دادن هفتالیان شدند.

دودمان های شاهی پس از سقوط امپراطوری کوشانی ها قسمت هایی از درۀ کابل و ایالت گندارا را از پایتخت های دوگانۀ کابل و کاپیسا اداره میکردند.  این شاهان به دو گروه بودائی ترک شاهان یا خانات ترک، و کابل شاهان یا هندوشاهان تقسیمبندی شده اند.  در مورد خاندان این شاهان نظریات مختلف وجود دارد اما بیشتر مؤرخان ایشان را اولادۀ کوشانیان میخوانند.