زرتشت پیامبر فراموش شده
زرتشت بنیانگذار آئین یکتاپرستی مزدیسنا بود که از سال ۶۰۰ پ.م. تا ۶۵۰ آیین رسمی سرزمین فارس به حساب می آمد. محل دقیق تولد زرتشت معلوم نیست و مورد بحث است اما یسنای ۹ و ۱۷ حوالی رود دتیا در فارس مرکزی را محل بود و باش زرتشت شناسایی نموده اند. محل این دریا بصورت دقیق مشخص نیست اما مایکل ویتزل محقق دانشگاه هاروارد به این عقیده است که زرتشت در حوالای ارتفاعات مرکزی افغانستان چشم به جهان گشوده است.[۱] مورخانی همچون والتر هنینگ، هنریک ساموئل نویری، والتر هینتس، و مری بویس باورمند اند که زرتشت در حوالی رود اورال و رود آمو چشم به جهان گشوده است.
تاریخ دقیق زندگانی زرتشت هم مبهم است، اما محققان معاصر با توجه به مشخصات زبانی و شواهد اجتماعی فرهنگی، زمان زندگانی زرتشت را بین سالهای ۱۷۰۰ تا ۱۰۰۰ پ. م. تعیین کرده اند.[۲] زرتشت در ابتداء صنعت پیشه بود اما در جستجوی پاسخ به پرسش هایش در مورد چگونگی پیدایش دنیا فلسفۀ مزدیسنا را بنا نهاد و امروز در دانشنامۀ دانشگاه کمبریج در مورد فلسفه، به حیث نخستین فیلسوف جهان شناسایی شده است. وی در سن ۳۰ سالگی واعظ یکتاپرستی بود و مردمان را به عبادت خدای حکیم (اهورا مزدا) دعوت میکرد. اساس دین زرتشت بر اندیشۀ نیک، گفتار نیک، و کردار نیک گذاشته شده و این واژه ها در گاتهای زرتشت باربار تکرار شده اند.
فلسفۀ زرتشت مورد علاقۀ گستابشاه حاکم وقت باختر قرار گرفت و زرتشت بعد ها در سرزمین تحت تسلط او به تبلیغ مزدیسنا و دعوت مردم به عبادت خدای یکتا پرداخت. شاهان فارسی پس از وی شگوفایی، پیشرفت، و ثروت را وابسته به فلسفۀ مزدیسنا میدانستند. در آغاز پیشروان دینی آنزمان که عقاید خیلی متفاوت با زرتشت داشتند، او را خطری به عقاید و باور های خود میپنداشتند، بخصوص نظر منفی زرتشت در مورد "دیوها" که در آنزمان مورد توجه عمیق مردم بود و بنام شان قربانی هایی انجام میدادند. زرتشت دیو ها را مردود میشمرد.
اثر اندیشه های زرتشت در بسیاری از ادیان بخصوص اسلام مشهود است. از جمله میتوان موارد زیر را یاد کرد:
قرآن پیامبران گذشته را همردیف پیامبر اسلام قرار داده[۳] و زرتشت را پیامبر خوانده و پیروان زرتشت را بنام مَجُوسیان شناسایی نموده است.[۴] با آنهم عده ای از مسلمانان به این باور اند که زرتشتیان آتش پرستان اند در حالی که اگر نمازگزاردن رو به آتش که مظهر روشنایی و حرارت است، و به حیث بزرگترین کشف انسان در تاریخ شناسایی میشود، نشانۀ آتش پرستی باشد، نماز گزاردن رو به خانۀ سنگی هم باید سنگ پرستی به حساب آید. مسالۀ ازدواج با محارم از غلط فهمی ها و تهمت های بزرگ دیگر مسلمانان بر زرتشت است و در هیچ قسمتی از تعالیم زرتشت اثری از آن نیست، و در فارس هرگز همچو قانونی وجود نداشته است. یگانه منبع این اشتباه میتواند توضیحات آخر کتاب تاریخ نگار مغرض یونانی هرودت باشد که شیوۀ تاریخ نگاری او از جانب تاریخ نگاران متعدد مورد انتقاد قرار گرفته، صحت مطالب و بیطرفی شخص او در مورد گزارش دادن مطالب مورد تردید است.
گفته شده است که زرتشت در سن هفتاد سالگی بخاطر مردود شمردن دیو ها و مخالفت اش با قربانی برای دیو ها توسط یکی از باورمندان ادیان کهن به قتل رسید.
تاریخ دقیق زندگانی زرتشت هم مبهم است، اما محققان معاصر با توجه به مشخصات زبانی و شواهد اجتماعی فرهنگی، زمان زندگانی زرتشت را بین سالهای ۱۷۰۰ تا ۱۰۰۰ پ. م. تعیین کرده اند.[۲] زرتشت در ابتداء صنعت پیشه بود اما در جستجوی پاسخ به پرسش هایش در مورد چگونگی پیدایش دنیا فلسفۀ مزدیسنا را بنا نهاد و امروز در دانشنامۀ دانشگاه کمبریج در مورد فلسفه، به حیث نخستین فیلسوف جهان شناسایی شده است. وی در سن ۳۰ سالگی واعظ یکتاپرستی بود و مردمان را به عبادت خدای حکیم (اهورا مزدا) دعوت میکرد. اساس دین زرتشت بر اندیشۀ نیک، گفتار نیک، و کردار نیک گذاشته شده و این واژه ها در گاتهای زرتشت باربار تکرار شده اند.
فلسفۀ زرتشت مورد علاقۀ گستابشاه حاکم وقت باختر قرار گرفت و زرتشت بعد ها در سرزمین تحت تسلط او به تبلیغ مزدیسنا و دعوت مردم به عبادت خدای یکتا پرداخت. شاهان فارسی پس از وی شگوفایی، پیشرفت، و ثروت را وابسته به فلسفۀ مزدیسنا میدانستند. در آغاز پیشروان دینی آنزمان که عقاید خیلی متفاوت با زرتشت داشتند، او را خطری به عقاید و باور های خود میپنداشتند، بخصوص نظر منفی زرتشت در مورد "دیوها" که در آنزمان مورد توجه عمیق مردم بود و بنام شان قربانی هایی انجام میدادند. زرتشت دیو ها را مردود میشمرد.
اثر اندیشه های زرتشت در بسیاری از ادیان بخصوص اسلام مشهود است. از جمله میتوان موارد زیر را یاد کرد:
- یکصدویک نام خدا که زرتشت بانی آن است و فهرست آن به زبان فارسی حفظ شده؛
- ابلیس که ادامۀ مفکورۀ زرتشت در مورد اهریمن است؛
- شیاطین که همان دیو های مردود شده در فلسفۀ مزدیسنا اند؛
- پل صراط که نسخه برداری شده از پل چینوت است؛
- جبرئیل که همانا امیشاسپند یا فرشته پیام آور است؛
- صاحب اختیار بودن انسان؛
- سنجش اعمال در روز رستاخیز،
- پاداش نیکی در کشور جادوانی(بهشت) و سزای بدی؛
- پاکی بدن پیش از نماز که شامل شستن دست و رو است و پاکی لباس؛
- نماز های پنجگانه هاوَن (صبح)، رَپتوَن (ظهر)، اُوزیرَن (عصر)، سروثَرم (شام)، اُشَهِن (خفتن)؛ و
- گفتنِ به نام خداوند بخشندۀ مهربان (بسم الله الرحمن الرحیم) که آغاز نماز زرتشتی است.
قرآن پیامبران گذشته را همردیف پیامبر اسلام قرار داده[۳] و زرتشت را پیامبر خوانده و پیروان زرتشت را بنام مَجُوسیان شناسایی نموده است.[۴] با آنهم عده ای از مسلمانان به این باور اند که زرتشتیان آتش پرستان اند در حالی که اگر نمازگزاردن رو به آتش که مظهر روشنایی و حرارت است، و به حیث بزرگترین کشف انسان در تاریخ شناسایی میشود، نشانۀ آتش پرستی باشد، نماز گزاردن رو به خانۀ سنگی هم باید سنگ پرستی به حساب آید. مسالۀ ازدواج با محارم از غلط فهمی ها و تهمت های بزرگ دیگر مسلمانان بر زرتشت است و در هیچ قسمتی از تعالیم زرتشت اثری از آن نیست، و در فارس هرگز همچو قانونی وجود نداشته است. یگانه منبع این اشتباه میتواند توضیحات آخر کتاب تاریخ نگار مغرض یونانی هرودت باشد که شیوۀ تاریخ نگاری او از جانب تاریخ نگاران متعدد مورد انتقاد قرار گرفته، صحت مطالب و بیطرفی شخص او در مورد گزارش دادن مطالب مورد تردید است.
گفته شده است که زرتشت در سن هفتاد سالگی بخاطر مردود شمردن دیو ها و مخالفت اش با قربانی برای دیو ها توسط یکی از باورمندان ادیان کهن به قتل رسید.
بر فراز بخش استیناف محکمۀ عالی نیویارک در سرک 25 ام شرق و خیابان مدیسون در منهاتن یک تندیس زرتشت به حیث سمبولی از هوشمندی قضایی فارس باستان قرار دارد. این تندیس توسط ادوارد کلارک پاتر در سال 1986 ساخته شده است.
[1] M. Witzel, "The Vīdẽvdaδ list obviously was composed or redacted by
someone who regarded Afghanistan and the lands surrounding it as the home of
all Aryans (airiia), that is of all (eastern) Iranians, with Airiianem Vaẽjah
as their center." page 48, "The Home
Of The Aryans", Festschrift J. Narten = Münchener Studien zur
Sprachwissenschaft, Beihefte NF 19, Dettelbach: J.H.
Röll 2000,
283-338.
[2] Boyce, Mary. 2001. Zoroastrians: Their Religious Beliefs and
Practices. Routledge: London and New York.-- Peter Clark. Zoroastrianism: An
Introduction to an Ancient Faith. Brighton: Sussex Academic Press, 2010. p. 1.
-- Michael Stausberg. Zarathustra and Zoroastrianism: A Short Introduction.
London: Equinox Publishing, 2008. p. 20.
[۳] سورۀ بقره آیت ۲۸۵.
[۴] سورۀ حج آیت ۱۷.
[۴] سورۀ حج آیت ۱۷.
